Architectuur en natuur kunnen elkaar versterken. Door met de natuur te ontwerpen kan er een gezonde woonomgeving ontstaan voor alle stadsbewoners: dier, plant en mens. Immers een groene stad is ook een koele stad en fijn om te verblijven en te recreëren. De stad is rijk aan natuur, maar de natuur is er ook kwetsbaar. Door natuurinclusief te ontwerpen kan de vermindering aan biodiversiteit worden versterkt.

Het natuurinclusieve ontwerpen vindt plaats op het grensgebied tussen ruimtelijke ontwerpen en ecologie. Een pionierspraktijk die vraagt om ontwerpstrategieën en samenwerking met biologen, botanisten en hoveniers uit ons netwerk.

Het versterken van het stedelijke ecologische netwerk en daarmee het vergroten van de biodiversiteit is het doel. Daartoe werken we aan natuurinclusieve projecten, geven advies en verzorgen publicaties en workshops. 

Binnen Studio Natuur Inclusief werken we aan projecten, onderzoek en publicaties. Onze stad en de natuur zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De natuur heeft meer ruimte nodig en kan tegelijkertijd onze woonomgeving verbeteren. We nemen initiatief, doen onderzoek en realiseren projecten waarin natuur, stedenbouw en architectuur elkaar versterken.

Team: Olivia Nguyen, Isabel Offenberg, Roberto Wijnje Santa Maria, Matthijs Hollanders en Jacques Vink. 

Afhankelijk van de opgave werken we samen met experts uit ons netwerk.

Stap 1: Motivatie – Stel vast waarom je natuurinclusief wilt bouwen
Bepaal wat de redenen zijn voor je ambitie. Dat kan zijn om een bijdrage te leveren aan een gezonde groene stad of omdat je doormiddel van natuurinclusief bouwen de klimaatdoelen wilt halen. Het kan ook pragmatisch zijn, bijvoorbeeld omdat de Wet Natuurbescherming (WNB) vraagt om compenserende maatregelen.*

Stap 2: Uitgangspunten – Zoek uit wat de kansen en beperkingen van de locatie zijn
Bepaal de ecologische kenmerken van de locatie. Een straat in de binnenstad is een andere biotoop dan een woonbuurt aan de rand van de gemeente. Dit kan door met een ecoloog of met lokale natuurverenigingen samen te werken. Zij weten welke planten en dieren er al voorkomen en welke een duwtje in de rug kunnen gebruiken.

Stap 3: Maatregelen – Selecteer de te nemen maatregelen
Elke locatie en dus biotoop vormt de mogelijke leefomgeving van specifieke soorten dieren, insecten en planten. Selecteer op basis van deze ‘ambassadeurs’ de mogelijke maatregelen die voor de ontwerplocatie geschikt zijn.

Stap 4: Co-creatie – Ga in gesprek met de bewoners en andere betrokkenen. 

Vergroot het draagvlak door samen af te wegen welke maatregelen nuttig en gewenst zijn. Door de direct betrokkenen bij het ontwerp te betrekken ontstaaat begrip en kunnen bovendien nieuwe oplossingen gevonden worden. Misschien zijn er wel bewoners die het leuk vinden een deel van het beheer op zich te nemen?

Stap 5: integratie – Integreer de gekozen maatregelen in het ontwerp.
Als duidelijk is welke maatregelen mogelijk zijn om de habitat van de ‘ambassadeurs’ te versterken kan het ontwerpen beginnen. Samen met natuurinclusief ontwerpers integreer je de maatregelen in het ontwerp voor buurt of gebouw.

Stap 6: Communicatie – Maak de consequenties inzichtelijk
Natuurinclusief ontwerpen is een nieuwe discipline. Communicatie met alle betrokkenen is nodig om misverstanden te voorkomen. Het zal het enthousiasme vergroten en kan eventuele weerstand wegnemen. Ook goed om de bijkomende voordelen te beschrijven. Bijvoorbeeld: groene daken leveren niet alleen een bijdrage aan een gezondere stadsnatuur, maar zorgen ook voor een betere waterhuishouding en zijn koelend voor het binnenklimaat.

Stap 7: Realisatie – Bescherm de natuur tijdens de bouw
Verjaag de toekomstige natuurlijke bewoners niet. Vermijd activiteiten die de lokale natuur verstoren tijdens de bouw. Denk daarbij bijvoorbeeld aan lichtvervuiling of aan het fysiek beschermen van de aanwezige bomen en planten.

Stap 8: Beheer – Bijsturen en in stand houden

Ook stadsnatuur vraagt om aandacht. Net als conventionele groenvoorzieningen hebben natuurinclusieve maatregelen onderhoud nodig. Het beheer is wel innovatievere en leuker. Misschien zijn er daarom wel zoveel bewoners die tegenwoordig als stadstuiniers aan de slag willen.

Stap 9: Monitoring – Monitor het resultaat
Stadsnatuur laat zich slechts uitnodigen en het resultaat is daarom afwachten. Om te leren wat er goed en minder gaat is het belangrijk te monitoren wat er daadwerkelijk gebeurt. Zo kunnen eventueel ook kleine obstakels die het bedoelde resultaat in de weg staan worden weggenomen. Vraag een ecoloog, eventueel geholpen door lokale natuurverenigingen om de stadsnatuur te monitoren.

*Sommige gemeentes voeren natuurinclusief ontwerpen door in hun beleid. Zo is er bijvoorbeeld door de gemeente Den Haag een puntensysteem ontwikkeld waaraan nieuwbouwprojecten moeten voldoen. Ook Delft voert een dergelijk systeem in. Amsterdam, Arnhem, Deventer en diverse kleinere gemeenten hebben programma’s om de stadsnatuur integraal onderdeel te maken van het ontwerpproces

Dit stappenplan is een van de resultaten van onze samenwerking met ecologen ontwerpers en ontwikkelaars binnen het project de Stad als toevluchtsoord.

Bedrijventerrein Gouwespoor

5 juli 2021

Hoe kan bedrijventerrein Gouwespoor natuur inclusief worden?
Na een omschrijving van het bedrijventerrein en een inventarisatie van de aanwezige flora en fauna gaan we in op de drie subthema’s: hittestress, energietransitie en gebruikskwaliteit.

Workshops natuurinclusief ontwerpen

januari 2021

Serie workshops rondom het thema natuurinclusief ontwerpen en beheren, georganiseerd door ElbaRec, Amersfoort.

Haalbaarheidstudie ontwikkeling bunkers Scheveningen

Gemeente Den Haag heeft het voornemen een beperkt deel van ‘Batterij Noord’ te Scheveningen, in te richten als museum. Een analyse van de kansen en beperkingen

Het Muizengaatje Rotterdam

Het waterreinigingsbassin ligt er na vijftien jaar armoedig bij. Het helofytenfilter werkt niet, het water wordt niet ververst en er verzamelt zich zwerfafval.
Met dit initiatief geven we aan hoe dit verbeterd kan worden.

Jacques Vink is architect, afgestudeerd aan de TUDelft. Hij werkte bij verschillende bureaus in binnen- en buitenland* waarna hij in 1998 RUIMTELAB startte. Uitgangspunt van RUIMTELAB is dat de combinatie van ontwerp en onderzoek innovatieve architectuur oplevert. Duurzaamheid staat hierbij centraal. Doel is te komen tot gebouwen met een minimale milieufootprint door gebruik te maken van de nieuwste energietechnieken, biobased materialen en circulair bouwen. Als mede-oprichter van de Natuurlijke Stad (een collectief van ontwerpers en ecologen) won hij The Green Architecture competition. Ontwerpstudies op de schaal van de stadswijk (Buitenhof, Delft), het gebouw (meervleermuizentoren, Amsterdam) en bouwproducten zoals ‘De Utrechtse Steen’ leverden kennis en ontwerpinzichten die zijn samengebracht in de publicatie Stadsnatuur Maken/Making Urban Nature nai010 publishers (2017).

Op dit moment werkt hij met Piet Vollaard en Niels de Zwarte aan de publicatie Natuur Inclusieve Architectuur.

info: www.ruimtelab.nl

*oa Geurst & Schulze architecten in Den Haag, Max Dudler in Berlijn (BRD), O.M.A. in Rotterdam (NL), Wood/Marsh in Melbourne (AU) en William McDonough & Partners in Charlottesville (VS)